“นั่งรอเธอที่สมิหลา รอนานแล้วเพราะอภัยก็ยังไม่มา” หรือว่าพระอภัยกำลังเมาปี่ ลืมนัดน้องเงือกของเราเสียแล้ว
เงือกน้อยลอยน้ำกำลังเป็นเรื่องราวที่สนุกสนานอยู่ในโลกโซเชียลในเดือนกันยายน ตั้งแต่ที่ดิสนี่เปิดตัวอย่างภาพยนตร์ Little Mermaid เวอชั่นคนแสดง แล้วเกิดข้อสงสัย ทำไมน้องแอเรียล ถึงได้แตกต่างกันกับคาเรคเตอร์ในภาพยนตร์ บวกกับกระแส Woke ที่เรียกร้องความเท่าเทียมกันของคนทุกสีผิว ทุกเชื้อชาติผสมผสานปนเปกันมั่วซั่วไปหมด แล้วเป็นไปได้ไหมที่นางเงือกเนี่ย จะมีหลากหลายเผ่าพันธุ์ หลากหลายวัฒนธรรมบนโลกใบนี้
เงือก คือ จินตนาการของนักเดินเรือ
ในยุคที่การเดินเรือนั้นเป็นช่องทางสัญจรหลักของคนทั่วทุกมุมโลก การส่งสินค้าก็จะต้องลำเลียงผ่านเรือเป็นหลัก และการเดินเรือก็ยังไม่มีเทคโนโลยีที่ดีเท่ายุคสมัยนี้ ทำให้ผู้คนมีความผูกพันกับตำนาน ที่ถูกเล่าขานสร้างความหวาดกลัว ให้เล่านักเดินเรือ ได้จินตนาการกันไปเรื่อย โดยเฉพาะตำนานของปีศาจทะเล ที่จ้องจะปองร้ายเรือที่เดินทางเข้ามาในถิ่นหวงห้าม อย่างเช่น ไซเรน ปลาหมึกยักษ์ คราเคน และหนึ่งในนั้นก็คือเงือกสาว ที่จะหลอกล่อให้ชาวเรือ กระโดดลงน้ำตามเธอไป แล้วก็ไม่ได้กลับมาอีกเลย สร้างความหวาดกลัวให้เหล่ากะลาสี และนักเดินทาง และจากตำนานเรื่องเล่าของกลุ่มคนเหล่านี้ ไม่น่าเชื่อว่า มันจะกระจายแนวคิด และคาเรคเตอร์ของเงือกสาวไปทั่วทุกมุมของโลกใบนี้ ทั้งหมดล้วนเกิดขึ้นจากจินตาการ และภาพลวงตาที่เหล่านักเดินเรือสร้างขึ้นมา เพื่อความนุกสนาน ในการบอกเล่า และเป็นคติให้เกิดการระวังตัวในการเดินอยู่เสมอ
เงือก จากตำนานทั่วโลก
ในกรีก ตำนานเล่าว่า นางเงือกนั้นเป็นบุตรของเทพโพไซดอน (โพไซดอนเทพนะ ไม่ใช่ที่อยู่รัชดา) มีหน้าที่ดูแลปกปักรักษาเส้นทางการเดินเรือ ให้ท้องทะเลสงบราบรื่น
ในยุโรป การพูดถึงเงือกนั้น มักจะเล่าถึงความร้ายกาจของปีศาจสาว ที่ใช้เสน่ห์หลอกล่อให้ชายหนุ่มเดินลงน้ำ โดยใช้เสียงเพลงที่ขับรองอย่างไพเราะ หลอกให้เรือลอยตามเสียงของพวกเธอไปชนกับกินโสโครกจนอับปาง และหม่ำพวกลูกเรือเสีย
ในญี่ปุ่นเงือกถูกจัดให้อยู่ในหมวดหมู่ของผีพรายน้ำ แต่มีคุณ ตามตำนานเล่าไว้ว่า หญิงสาวคนหนึ่งได้ช่วยชีวิตนางเงือกที่ขึ้นมาเกยตื้นบนชายฝั่งไว้ เงือกสาวเลยเฉือนเนื้อตัวเองออกมาให้หญิงสาวคนนั้นได้กินเนื้อของเธอ ทำให้หญิงสาวคนนั้นมีชีวิตที่อัมตะ แต่เมื่อเวลาผ่านไปคนรอบข้าของเธอก็ลมหายตายจากไปตามกาลเวลา ทำให้เธอปลงในชีวิต และบวชชี ทั้งหมดนี้ก็คือเรื่องเล่าจากศาสนาชินโตในญี่ปุ่น
ข้างบ้านเราอย่างกัมพูชา ก็มีตำนานเรื่องเงือกเช่นกัน ถึงจะดูพิสดารไปนิดแต่ก็น่าสนุก คือมีเรื่องราวของสองตายาย คิดอะไรไม่รู้ให้หานสาวแต่งงานกับงูใหญ่ เพราะเขาได้ฝันว่า หลานสาวคนนี้เนี่ยความจริงแล้วเป็นเมียงู จึงจับหลานสาวมาแต่งงานกับงูใหญ่จริงๆเสียเลย ปรากฏว่างูมันก็เขมือบหลานสาวซิครับ หลานร้องให้ช่วยยังไง ตายายก็ไม่สน บอกว่าอดทนหน่อย ผัวเค้าหยอกเอ็ง สุดท้ายหลายสาวก็โดนกลืนกินจนหมดทั้งร่าง ตายายเข้ามาดูในห้องพบว่าหลานโดนกินเสียแล้ว ก็จัดการฆ่างูผ่าเอาหลานสาวออกมา ปรากฏว่าเธอยังไม่ตาย แต่ทั้งตัว มีแต่กลิ่นสาบงู ล้างอย่างไรก็ล้างไม่ออก เลยเอาหลานสาวไปโยนทะเลเพื่อล้างคราบคาว ปรากฏว่าหลานสาวระเบิดพลังแค้น กลายเป็นเงือกสาวสีดำ แล้วว่ายน้ำหายไปเลย เห็นไหมครับว่าสนุกจริงๆ
เงือกพันธุ์ไทยแท้ๆ มีบ้างไหม
ความจริงแล้วประเทศที่มีการบอกเล่าถึงตำนานนางเงือก ก็มักจะเป็นประเทศที่ติดกับมหาสมุทร หรือท้องทะเลกว้างนะครับ แต่กลับกันแล้วประเทศไทยของเราก็ติดกับทะเลทั้งสองฝั่งของประเทศ กลับไม่มีตำนานเรื่องนางเงือกที่จริงจังกับเขาบ้าง แต่เรากลับรู้จักเงือกจากนิทานต่างประเทศ หรือแม้กระทั่งวรรณคดีไทยเรื่องพระอภัยมณี ที่มีการใส่ตัวละครเงือกเข้าไปสร้างความสนุกให้กับเนื้อเรื่อง เกิดเป็นตำนานของสถานที่สำคัญอย่าง นางเงือกที่แหลมสมิหลา นั่งสางผมบนโขดหิน รอคอยพระอภัยมณี ที่ไม่มาสักที เพราะอภัยเป่าปี่อยู่ที่ระยอง จะมาหานางเงือกก็มาไม่ได้ เพราะผีเสื้อสมุทรยืนดักอยู่ที่หาดปึกเตียน เพชรบุรี แล้วเมื่อไร่ทั้งสองคนจึงจะได้เจอกัน
ตำนานเงือกสมิหลา เธอไม่ได้รอพระอภัยมณี
หลายๆคนคิดว่ารูปปั้นนางเงือกที่หาดสมิหลานั้นมีนัยยะที่เกี่ยวข้องกับเรื่องราวของพระอภัยมณี แต่แท้จริงแล้ว เธอไม่ใช่นางเงือกในวรรณคดีเรื่องนี้ ถือว่าเป็นเงือกคนละตัวกันนั่นเอง ต้องย้อนไปถึงการสร้างเงือกตัวนี้ก่อนว่า เคยอดีตนายกเทศมนตรีเมืองสงขลาท่านหนึ่ง ปิ๊งไอเดียการสร้างแลนมาร์ค ให้เป็นจุดเช็คอินของจังหวัด เลยได้คิดถึงตำนานปรัมปรา ของท้องถิ่น มีชาวบ้านเล่าต่อกันมาว่า ที่หาดสมิหลามักจะมีเงือกสาวขึ้นมานั่งสางผมด้วยหวีทองคำ อันนี้สมเหตุสมผล สางผมในน้ำมันคงทำได้ยาก เธอขึ้นมาในยามค่ำคืนบ่อยๆ จนมีชายชาวประมงคนหนึ่งไปพบเธอเข้า เธอตกใจ กระโดดลงน้ำและได้ทิ้งหวีทองคำไว้ ชาวประมงคนนั้นก็เลยเก็บหวีไว้ รอเธอกลับมาจะได้คืนหวีนั้นให้เธอ กรากฏว่าเงือกสาว ไม่กลับมาอีกเลย และนี่ก็จะน่าจะเป็นตำนานเงือกแบบไทยแท้ๆ ที่อ้างอิงจากสถานที่จริงๆ ที่ไม่ใช่เรื่องแต่ง
ใครมีความคิดเห็นอย่างไรกับตำนานนางเงือกก็เอาความเห็นมาแชร์กันได้นะครับ หรือใครเคยเจอเงือก ฮา ก็เล่าให้ฟังบ้าง อยากจะรู้เหมือนกันนะครับว่าในไทยยังมีตำนานเรื่องเงือกอีกบ้างหรือเปล่า ทั้งๆที่ไทยเราก็มีชีวิตคู่กับสายน้ำมายาวนาน จะมีเงือกพันธุ์น้ำจืดบ้างไหม อันนี้ผมก็ไม่แน่ใจเหมือนกัน
ติดตามข่าวสารกบนอกกะลา เพิ่มเติมได้ที่
Official Web : http://tvburabha.com/
Facebook : https://www.facebook.com/kobnokkala
Instagram : https://www.instagram.com/kobnokkala.ig
Tiktok : https://www.tiktok.com/@kobnokkala
ติดตามรายการกบนอกกะลาได้ทาง ช่อง 9 MCOT HD หมายเลข 30 ทุกวันเสาร์ เวลา 11.30 น.
