“เอนก นาวิกมูล” นักวิชาการ นักเขียนสารคดี การเขียนสารคดีของเขาเกิดจากการสังเกต ตั้งข้อสงสัย พยายามแสวงหาคำตอบ ทั้งจากเอกสารเก่า ภาพเก่า การสัมภาษณ์ และจากประสบการณ์การเดินทาง โดยตรวจสอบแก้ไขข้อมูลเก่า หรือนำเสนอข้อมูลใหม่ เพื่อให้สังคมได้รับความรู้ที่ถูกต้องที่สุด
เขาคือนักเขียนสารคดีชั้นครู ความสนใจเรื่องเพลงพื้นบ้าน และประวัติศาสตร์บ้านเมืองในยุคเก่า และสร้างสรรค์งานสารคดีให้นิตยสารหลายฉบับในอดีต งานของเขาถูกยกย่องว่าสามารถถ่ายทอดได้อย่างประณีตและหมดจด เขาเขียนหนังสือกว่าสองร้อยเล่ม เคยเดินทางไปทั่วประเทศเพื่อตามหาพ่อเพลง แม่เพลงผู้อนุรักษ์เพลงท้องถิ่น
เขาเป็นผู้ก่อตั้ง “บ้านพิพิธภัณฑ์” เปิดให้เข้าชมครั้งแรกในวันที่ 14 กรกฎาคม 2544 มีการจัดแสดงของเก่าในลักษณะย่านตลาดเก่า ในอาคารสูง 3 ชั้น โดยจัดเป็นลักษณะห้องแถว ประกอบไปด้วย ร้านค้าชนิดต่าง ๆ โรงเรียน สถานที่ราชการตั้งแต่ยุคกึ่งพุทธกาล โดยของที่จัดแสดงทั้งหมด คือน้ำพักน้ำแรงของ เอนก นาวิกมูล และเพื่อน ๆ ในนาม “สมาคมกิจวัฒนธรรม” ภายใต้แนวคิด “เก็บวันนี้ พรุ่งนี้ก็เก่า”
และในอนาคตเขายังมีโครงการ “ตลาดเล็ก ๆ” ที่ตำบลงิ้วราย อ.นครชัยศรี เขาตั้งใจอยากให้บ้านพิพิธภัณฑ์แห่งใหม่มีบรรยากาศแบบท้องไร่ มีแปลงเกษตรอินทรีย์ตั้งใกล้กับส่วนจัดแสดงของเก่า ซึ่งถูกออกแบบให้คล้ายห้องแถวในตลาด โดยมีจุดประสงค์เพิ่มเติมนอกจากให้ความรู้ คือการส่งเสริมการอยู่ร่วมกันของคนและธรรมชาติ
จากการทุ่มเททำงานของอาจารย์เอนก ด้านสารคดีมายาวนานกว่า 45 ปีอย่างมีคุณภาพ ทั้งได้รับรางวัลสำคัญระดับชาติมากมาย ยังได้รับการเชิดชูให้เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ พุทธศักราช 2563 “คนปะชุนประวัติศาสตร์”
ติดตามคนค้นฅน ตอน พิพิธภัณฑ์ชีวิต วันอาทิตย์ที่ 13 พฤศจิกายน 2565 เวลา 13.00 น.ทางช่อง 9 MCOT HD
